Mocno i dobitnie wybrzmiało na Jasnej Górze wołanie Kresowian o należytą pamięć o ludobójstwie na Wołyniu, dokonanego w 1943 roku pod wodzą Bandery przez nacjonalistów ukraińskich. 2 lipca 2023 roku, w 80. rocznicę Zbrodni Wołyńskiej, miał miejsce 29. Światowy Zjazd i Pielgrzymka Kresowian, podczas którego złożono wotum – replikę „Pomnika wołyńskiego” z napisem: ,,Zginęli tylko dlatego, że byli Polakami”.

11 lipca 1943 roku oddziały OUN i UPA zaatakowały około 100 polskich miejscowości na Wołyniu, w Galicji i terenach południowo-wschodnich województw II Rzeczypospolitej, mordując łącznie w latach 1943-44 ponad 130 tys. Polaków. Wielu z nich nie ma własnych grobów. Kresowianie modlą się i walczą o godne pochówki dla ofiar Zbrodni Wołyńskiej, nie w kategoriach zemsty, ale zachowania godnej pamięci i oddania czci

– W czasie apogeum ludobójstwa napadnięto na polskie kościoły, zamordowano wiernych, ale też zbezczeszczono Najświętszy Sakrament. Pamiętamy o niedokończonych Mszach wołyńskich, bo wiele nabożeństw, które rozpoczęło się w niedzielę 11 lipca 1943 r. nigdy nie zostało zakończonych – mówił kapelan środowiska Kresowian ks. Tadeusz Isakowicz-Zaleski. Zaznaczył jednocześnie, że trzeba również pamiętać, o tym, co łączy Polskę i Ukrainę, bo byli też sprawiedliwi Ukraińcy, którzy ratowali i ostrzegali Polaków.

Podczas zjazdu dużo mówiono o pojednaniu narodu polskiego z ukraińskim, ale – jak podkreślano – aby ono nastąpiło muszą zaistnieć warunki. – Musi być powiedziana prawda, nastąpić godne pochowanie ofiar oraz zaprzestanie gloryfikacji zbrodniarzy na Ukrainie, gdzie ciągle są stawiane pomniki Banderze.  Pojednanie musi być poprzedzone przeprosinami i zaniechaniem kultywowania pamięci o Banderze. Wielu z nas było świadkami okropnej rzezi i choć cudem uniknęliśmy śmierci, to ta trauma pozostała do końca życia. Nasi rodacy umierali w męczarniach, dlatego wołamy: „Polsko upomnij się o nich. My się o to staramy”  – mówił  przewodniczący  Światowego Kongresu Kresowian Jan Skalski.

Na Jasnej Górze pod tablicami poświęconymi Polakom zamordowanym na Wołyniu i w Małopolsce Wschodniej w latach 1939-1947 oraz Ukraińcom udzielającym im pomocy odbył się Apel Pamięci. Podczas, którego złożono wotum-replikę „Pomnika wołyńskiego”, który po wielu latach starań stanął w Lublinie. Umieszczono na nim napis: „W hołdzie Polakom z Wołynia i Kresów południowo-wschodnich. Ofiarom ludobójstwa dokonanego na ludności polskiej przez ukraińskich nacjonalistów w latach 1939 – 1947. Matkom, ojcom dzieciom i starcom, duchowieństwu, zgładzonym ze szczególnym okrucieństwem jedynie dlatego, że byli Polakami”.

Po Mszy Świętej w Auli Papieskiej odbyło się Forum Światowego Kongresu Kresowian. Prowadząca spotkanie rzecznik Światowego Kongresu Kresowian Danuta Skalska, podkreśliła, iż pamięć o ofiarach zbrodni ukraińskiego ludobójstwa jest też pamięcią o Polsce. – Kresy to wyraz bólu, cierpienia i wielkie wołanie o prawdę. Przez dziesiątki lat odcinano tę część naszej historii, a przecież to właśnie na Kresach, we Lwowie, znajdował się największy Ośrodek Kultury, żyli ludzie, którzy tworzyli historię i bogatą spuściznę. O tym często zapominamy – mówiła.

Podczas forum odczytano listy adresowane do uczestników Pielgrzymki. Poseł Lidia Burzyńska odczytała list wicepremiera Jarosława Kaczyńskiego, a Sekretarz Stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Poseł Szymon Giżyński – Ministra Edukacji i Nauki prof. Przemysława Czarnka, Przekazał także wyrazy wielkiego uszanowania od Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, prof. Piotra Glińskiego. Odebrał również wyróżnienie przyznane Ministrowi Przemysławowi Czarnkowi za wsparcie działań Kresowian.

– Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, będące pod blisko ośmioletnimi rządami Ministra Piotra Glińskiego, uczestniczy w pracach międzyresortowego zespołu rządowego pod przewodnictwem Sekretarza Stanu Jarosława Selina. Celem prac zespołu jest pryncypialna dbałość o to, żeby prawda o Wołyniu wybrzmiewała prawdziwie oraz dbałość o kształtowanie postaw młodych pokoleń i jednoznaczną integralnie prawdę o ludobójstwie ukraińskim na Wołyniu. Również polski IPN stanowczo odniósł się do  prowokacji ukraińskiej – blokady ekshumacji grobów zamordowanych na Wołyniu. Pamięć musi trwać, zwłaszcza w obecnej aurze, gdzie nie ma jeszcze przyznania się do winy, nie ma prośby o wybaczenie. Ale modlimy się, aby nastąpiło pojednanie w oparciu o prawdę, a przecież wspanialszego, bardziej symbolicznego i aktywnego miejsca w głoszeniu prawdy, jak Jasna Góra z Matką Boską Częstochowską ,nie ma nie. I bardzo dziękuję że na zawsze przyjęliście Państwo patronat nad wspaniałymi środowiskami kresowymi – powiedział Wiceminister Szymon Giżyński.